"Kahramanın Yolculuğu" kuralları kapsamında Spirited Away Analizi

FA48J: Mythic Structure and Storytelling in Cinema

Hicret OSTA 

Film: Spirited Away

26.7.2016

Hikaye Çemberi

1)    Sıradan Dünya (Ordinary World) 

Chihiro, 10 yaşında küçük ve “cılız” bir kız çocuğudur. Filmin başında onu, anne ve babasıyla başka bir kasabaya taşınırken görürüz. Anne ve babasının aksine Chihiro bu taşınma işinden pek de memnun değildir, okuldaki arkadaşlarını düşünmektedir. Filmin ilerleyen aşamalarında gördüğümüz üzere, Chihiro’nun anne ve babasına ters düştüğü nokta taşınma işiyle de sınırlı kalmaz. Chihiro oldukça tok gözlü ve temkinlidir. Bu açıdan bakıldığında anne ve babasına kıyasla çok daha olgun bir yapıya sahiptir. Bunun yanında ana karakterimiz olan Chihiro’nun başlarda çok da cesur olmadığını görürüz. Yaşadığı olaylar ve anne-babasını kurtarma arzusu, onu bir dizi olaya itecek, böylece kendisiyle ve korkularıyla yüzleşerek, kendi iradesini eline almasını sağlayacak ve onu çok daha olgun bir Chihiro haline getirecektir.

2)    Maceraya Çağrı (Call to Adventure)

Anne ve babasıyla yolculuğu esnasında türbe olarak anılan farklı yapıları görmek Chihiro’nun dikkatini çeker. Bu yapıların tuhaflığı ve gittiklerin yolun tenhalığı, filmin yavaşça gizemli bir atmosfere doğru yol aldığını hissettirmektedir. Bu atmosferin oluşumunda Chihiro’nun tereddütlü ve ürkek tavırları da oldukça etkilidir, zira film boyunca olanları çoğunlukla onun gözünden izleriz. Nihayet yollarına bir tünelin çıkması ve babasının büyük bir arzuyla bu tüneli geçerek yolun sonunun nereye çıktığını keşfetmek istemesi, maceraya çağrı olarak kabul edilebilir. Zira bu tünelden ailecek geçerek terk edilmiş parka ulaşmaları, Chihiro’nun yaşayacağı maceraların başlangıcını teşkil eder.

3)    Maceranın Reddi (Refusal of the Call)

Babanın ısrarla tünelden içeri girip, yolun sonunda görecekleri şeyleri keşfetme arzusu ve annenin de eşine bu konuda katılması Chihiro’yu oldukça tedirgin eder. Rüzgar uğultuları, türbeye benzer yapılar ve ortamın terkedilmiş havası küçük kızı çok tedirgin ettiği için tünelin içine girmeyi kabul etmez. Anne-babası ise, onun tünelin girişinde kendilerini bekleyebileceğini söylerler. Anne ve baba tünel içine girdikten bir süre sonra yalnız kalmaktan çok daha fazla korkan Chihiro, mecburi bir şekilde tünele girerek onları takip eder. Hatta anne ve babasının, tünel sonunda ulaştıkları parkta gördükleri yemekleri yemeleri neticesinde domuza dönüştükleri ana kadar Chihiro’nun bu ürkütücü yerden gitme isteği had safhadadır. Dolayısıyla Chihiro’nun tünele girmeyi reddetmesi ve anne babasının domuza dönüşümüne dek sürekli buradan ayrılmaları gerektiğini söylemesi, maceranın reddi aşaması olarak değerlendirilebilir.

4)    Akıl Hocasıyla Tanışma (Meeting with the Mentor)

Chihiro, anne ve babasının gördükleri yemeklere adeta açgözlü bir şekilde saldırarak yemelerini tedirginlikle karşılar ve o sırada bu parktaki terkedilmiş binaları ürkek bir şekilde izlemeye başlar. Bu binalardan birinde yavaş yavaş bir canlanmanın meydana geldiğini hayretle görür. Bacası tütmeye ve kenarlarındaki süs şelalelerden sular akmaya başlayan bu binayı izlerken bir anda ilk akıl hocası Haku ile karşılaşır. Filmin 11. dakikasında gerçekleşen bu tanışma ile Chihiro adeta korunma altına alınır Haku ile. Çünkü Haku, film boyunca Chihiro’yu bu dünyadaki tehlikelerden korumak için onun neler yapması gerektiğine dair kılavuzluk edecektir. Diğer akıl hocalarına gelirsek, ruh hamamının kazan dairesinde suları hazırlayan ve örümcek gibi kolları olan Kamaji isimli bir adam, yine bu ruh hamamının hizmetçilerinden Lin isimli bir kadın ve kötü karakter Yubaba’nın ikizi olan Zeniba isimli büyücüyü zikredebiliriz. Bu karakterler Haku kadar olmasalar da Chihiro’ya yol gösterme bakımından önemli rollere sahiptirler.

5)    1. Eşiği Aşmak, Geri Dönülmez Noktası (Crossing the First Threshold)

Akıl hocası Haku ile ilk tanışmasında, ondan ‘hemen buradan hızla ayrıl’ uyarısı alıp koşmaya başlayan Chihiro, anne ve babasının domuza dönüşmüş hallerini görür ve şaşkınlıktan dolayı tam vaktinde tünele ulaşamayarak artık yepyeni bir boyuta geçen ve farklı bir dünyaya dönüşen bu parkın içinde sıkışıp kalır. Böylece birinci eşiği geçen Chihiro, geri dönülemez bir biçimde maceraya atılacağı yeni bir dünyanın içinde buluverir kendini. Haku’nun yardımıyla ruhlar hamamına da girmeyi başaran Chihiro için şu aşamada sıradan dünyaya dönmek imkansızdır.

6)    Düşmanlar ve Müttefikleri Test Etme (Tests, Enemies and Allies)

Chihiro, yeni katıldığı bu dünyada eski dünyadan hiçbir tanıdığa sahip değildir. Dolayısıyla tüm düşman ve dostları bu yeni dünyada kazanır. Öncelikli hedefi, anne ve babasını tekrar insan hallerine çevirmek ve hep birlikte buradan kurtulmak olan Chihiro, elbette ilk müttefiği ve dostu olarak Haku’yu görmektedir. Hatta filmin ilerleyen sahnelerinde sırf Haku’ya yardım edebilme pahasına bir süreliğine kendi temel amacını bile erteleyebilecektir. Yine akıl hocası bölümünde saydığımız isimler, Chihiro’nun dost ve müttefikleri olan karakterlerdir filmde. Zeniba her ne kadar ilk başta Haku’ya zarar vermesinden ötürü Chihiro tarafından düşman olarak algılansa da yaşanılan olaylar onun esasında ikizinin aksine yardımsever bir karakter olduğunu gösterir. Bunun neticesinde küçük kızın dostu haline gelir, hatta Chihiro ona “büyükanne” diye seslenir duyduğu yakınlıktan ötürü. Şüphesiz ki buradaki en koyu ve karanlık yönü en ağır basan karakter Yubaba’dır ki Chihiro’nun düşmanı olarak sayabiliriz. Varlıkların isimlerini çalarak onları kimliklerinden koparan Yubaba büyük bir büyücü ve ruh hamamının da işletmecisidir. Her ne kadar Chihiro’nun esas düşmanı dahi olsa, küçük kız bu dünyada yaşamını sürdürmek için Yubaba’ya muhtaçtır. Bu açıdan bakıldığında Yubaba ve Chihiro arasındaki mecburi ilişki, iyi ve kötünün birbirini var etmesini, yani zıtlıkların bir arada bulunma ilkesini hatırlatmaktadır.

7)    Mağaranın Derinliklerine İnmek (Approaching Innest Cave)

Bütün uğraşı yeni dünyada domuza dönüşen anne ve babasını kurtarmak olan Chihiro, hamamda çalışmaktan arta kalan dinlenme vakitlerini bunu düşünmekle geçirir. Fakat böyle bir dinlenme anında camdan Haku olduğunu zannettiği bir ejderhanın saldırıya uğradığını gördüğünde Chihiro için yaşadığı maceranın farklı bir boyutu başlamış olur. Çünkü ejderha yaralı bir şekilde binanın üst katındaki Yubaba’nın odasına gitmiştir. Tehlikeli yollardan geçerek Yubaba’nın odasına gelebilen Chihiro, Yubaba’nın artık Haku’dan kurtulmak istediğini duyar. Bu durumda şimdiye kadar kendisi için pek çok faydası dokunmuş bu dost için sorumluluk alma zamanının geldiğini anlar. Bu arada saklandığı yerden Yubaba’nın bebeği tarafından alıkonan Chihiro, hem bebek hem yaralı ejderha şeklinde olan Haku arasında sıkışıp kalmışken, Yubaba’nın ikizi olan büyücü Zeniba ortaya çıkar ve Haku’nun kendisinden çaldığı mührü teslim etmesini ister. Chihiro müdahale etmezse öleceğini düşündüğü Haku için hem bebeği hem Zeniba’yı ikna etmeye uğraşırken, Haku’nun tabanda yer alan gizli bir kanal yolunu bilip buraya Chihiro ile birlikte düşmesi neticesinde filmdeki mağaranın derinlik noktasına inilmiş olur. Çünkü Haku ve Chihiro’nun kanal boyunca düşmesi esnasında Chihiro daha küçük yaşlarında yaşadığı bir anıya dair parçalar hatırlar. Bu durum da yine hem fiziksel hem psikolojik derinliğe inmenin temsilcisidir kahraman açısından. 

8)    Büyük Değişim (Big Change- Ordeal)

Haku ile birlikte kanaldan düşerek Kamaji’nin yanına gelmeyi başaran Chihiro, Haku’nun neredeyse ölmek üzere olduğunu fark eder. Şimdiye kadar kendisi için hep iyilikte bulunmuş bu dostuna artık kendisinden başka yardım edecek kimse yoktur. Filmin başında gördüğümüz ürkek ve tedirgin küçük kız yerini cesur bir kıza bırakmıştır. Kamaji ise bu durumu Lin’e “aşk” olarak açıklar. İradeyi eline alan Chihiro, Haku’nun ölmek üzere olan haline daha fazla dayanamayacağı için Yubaba’nın Haku’ya Zeniba’dan çaldırdığı mührü, uzakta oturan bu büyücü kadına geri götürmeye karar verir. Kamaji’nin tüm uyarılarına rağmen ölümü göze alarak Chihiro’nun yola çıkmaya karar vermesi kahramanın büyük değişimini bizlere göstermektedir.

9)    Sonuçları Ödül/Ceza (Rewards)

Chihiro, Zeniba’nın kendisine ne yapabileceği hakkında emin olmamasına rağmen sırf Haku’yu kurtarmak adına her şeyi göze alarak yolculuğa çıkar. Haku adına özür dileyerek ona yapılan büyünün bozulmasını rica edecek olan Chihiro, beklediğinin aksine Zeniba’nın iyi bir kadın olduğunu anlar. Hatta Zeniba kendisine akıl hocalığı yaparak ona yardımda da bulunur. Bunun dışında Chihiro, hem kendisinin Haku’yu iyileştirme denemelerinde yuttuğu mührü çıkarmasına yardım ederken aslında ona yapılan büyüyü bozduğunu hem de Haku’nun artık Yubaba’nın etkisi altında olmadığını Zeniba’dan öğrenir. Ve bu olanlar üzerine Zeniba’nın kapısında beliren Haku, artık iyileşmiş ve Chihiro’yu tekrardan ruhlar hamamına götürmek için hazır vaziyette beklemektedir. Haku’ya yapılan büyünün bozulması, Zeniba’nın iyi bir karakter olduğunun anlaşılması, Chihiro’nun yaşadığı değişimin meydana çıkardığı ödüller olarak görülebilir. 

10)  Geri Dönüş Yolu (The Road Back)

Chihiro gibi çok tedirgin ve ürkek bir karakter için en büyük değişim inisiyatif kullanarak Haku’yu kurtarma mücadelesini bizzat vermesidir. Fakat Haku’ya karşı beslediği güçlü duygular onu harekete geçirmeseydi hala anne ve babasını kurtarmanın derdinde olarak Haku’nun durumuyla ilgilenemeyecekti. Özellikle Zeniba’nın söylediği gibi anne-babasının ve Haku’nun büyüsünü ancak Chihiro’nun bizzat kendisi bozabilirdi. Bu durumu tüm benliğiyle idrak eden Chihiro, Zeniba’ya veda ederken kendisine Yubaba tarafından verilen ve film boyunca kullanılan Sen isminin hakiki olmadığını itiraf eder ve gerçek ismi olan Chihiro’yu gururla söyler. Böylece ismini ve kimliğini tekrar elde etmiş, kısacası kendi benliğinin idrakine varabilmiş bir insan olarak ruhlar hamamına geri dönen Chihiro, filmin geri dönüş yolunu da göstermiş olmaktadır.

11) Diriliş-Doruk Noktası (Resurrection - Last Climax)

Artık Haku ve anne-babasının kurtuluşunu kendi ellerinde gören Chihiro, Zeniba’nın “Haku’nun geçmişi unutmuş olmalısın, hatırlayamazsın” ihtarına karşılık, geri dönüş yolunda Haku ile birlikte uçarken mağaranın diplerinde bölük pörçük hatırladığı çocukluk anısını tamamıyla hatırlar ve Haku’nun aslında şimdi kurumuş olan bir nehir olduğunu ve küçükken kendisinin bu nehrin içine düşmüş olduğunu söyler. Tam da bu noktada nasıl olur da Haku’nun başından beri Chihiro’yu tanıdığı ve neden hep ona yardımcı olduğu sorusu da aydınlığa kavuşur. Böylece nehrin ismini söyleyen Chihiro, Haku’nun gerçek ismini ve kimliğini kazanmasına yardımcı olarak onu da bu ruhlar dünyasından azat eder. Fakat burada etkili nokta, Zeniba’nın hatırlayamazsın demesine rağmen artık kendi benliğine ve özgüvenine yönelen Chihiro’nun Haku ile ilgili gerçeği ortaya çıkarabilmesidir. Bu noktada çekingen ve neredeyse korkak diyebileceğimiz derecede temkinli olan küçük bir kızdan, benliğini fark etmiş ve başkalarını kurtarabilecek denli fiziki ve ruhi kuvvete sahip bir kızın dirildiğini görmüş oluruz.

12) Yeni Bir İksirle Geri Dönüş (Return with Elixir)

Gerçek isim ve kimlik meselesine vakıf olarak ruhlar hamamına geri dönen Chihiro’yu bekleyen son aşama artık anne ve babasını kurtarmaktır. Fakat büyünün bozulması için Yubaba’nın gösterdiği domuzlar içinde kendi ailesini kendi tanıyabilmesi gerekmektedir. Fakat bu domuzlar içinde ailesinin olmadığını anlayan Chihiro, tüm ruhlar hamamının hizmetkarları önünde Yubaba’ya bunun hiç adil olmadığını haykırır. Bu karşı çıkış bile Chihiro’nun tekrar kazandığı kimlik, isim kısacası öz bilinciyle ilgili bir durumdur. Bu karşı çıkış neticesinde orada bulunan tüm varlıklar Chihiro’dan taraf olur ve Yubaba anne-babaya yaptığı büyüyü sona erdirir. Filmdeki en karanlık karakter olan Yubaba dahi, Chihiro’nun cesur bir kız olduğu gerçeğini söylemeden edemez. Böylece Chihiro herkesin takdiri kazanmış, en önemlisi de kendi öz bilincini idrak etmiş olarak sıradan dünyaya geri döner. Kısacası bu filmde, Chihiro’nun da yaptığı gibi baştan beri kazanılması gereken hikmet ya da iksirin kendilik bilinci olduğu çok açıktır.